Stress is gezond!
(maar niet altijd)
Vecht- of vluchtgedrag
In de klassieke benadering van burn-out problematiek wordt stress omschreven als ‘vecht- of vluchtgedrag’. Het idee is dat als onze verre voorouders een dinosaurus tegenkwamen (bij wijze van spreken), ze twee keuzes hadden: vechten of heel hard wegrennen. Ervan uitgaande dat optie drie niet aan de orde was (stokstijf stilstaan en opgegeten worden), was in beide gevallen een flinke dot adrenaline nodig.
In moderne kantoortijden, zo gaat de theorie, hebben we deze reflex nog steeds. Helaas zijn zowel vechten als vluchten slechte keuzes als je baas aan je bureau staat om over deadlines te praten. Omdat de stress omhoogschiet voor twee opties waar we geen gevolg aan kunnen geven, nemen onze stressniveaus steeds verder toe. Dat kan uiteindelijk burn-out tot gevolg hebben.
Stress is veelzijdiger
Deze theorie klinkt logisch, maar is niet helemaal correct. Bij een acute, levensbedreigende situatie zul je moeten kiezen tussen vechten of vluchten. Maar stress is veelzijdiger dan dat. Heb je nog maar een uur voor je deadline? Met een beetje stress haal je het. Ligt er ijzel op de drukke weg naar huis? De extra spanning die je voelt, helpt je sneller en beter reageren. Stress draagt in zulke gevallen bij aan een positieve uitkomst; zonder dat er vechten of vluchten aan te pas komt.
Stress is meer dan een dot adrenaline op het juiste moment. In je lichaam zit een stresssysteem dat verschillende stofjes aanmaakt om je te helpen presteren. Zodra jouw stresssysteem activeert, voel je opwinding en spanning. Ineens vind je ‘beast mode’ in de sportzaal, los je een complexe berekening op of hervind je je stem zodat je een presentatie aan de directie kunt geven.
Stress is niet alleen onvermijdelijk, het is noodzakelijk om te kunnen pieken.
Voor je het weet lig je in bed en zoek op je telefoon naar manieren om in slaap te vallen als je (onverklaarbaar) wakker ligt.
De keerzijde van stress
Helaas zit er een keerzijde aan stress. Je stresssysteem moet na een activiteit weer tot rust komen, en dat gaat niet altijd vanzelf. Als je toch nog aan staat na je succesvolle presentatie, is het verleidelijk om door te pakken en gelijk een opvolging te mailen. Omdat je toch met je mail bezig bent, kun je gelijk nog een paar andere vragen beantwoorden. Daarna ga je direct het drukke verkeer in om thuis op de bank nog even te checken of je mails al beantwoord zijn. Voor je het weet lig je in bed en zoek op je telefoon naar manieren om in slaap te vallen als je (onverklaarbaar) wakker ligt.
In dit geval is de reden eenvoudig genoeg: je stresssysteem staat nog aan. Na je presentatie ben je, met de stress nog in je lijf, blijven werken. Dat ging lekker want je lichaam bleef enthousiast stresshormonen afgeven. Dat ging door in het drukke verkeer en stopte niet toen je thuis kwam. Tegen de tijd dat je naar bed ging, was jouw lijf nog steeds stresshormonen aan het produceren waardoor je nu wakker ligt.
Overstimulatie van je Stresssysteem
Gebeurt dit eens in de zoveel tijd, dan heb je een onrustige nacht. Dat los je op door de volgende dag rustig aan te doen en bij te slapen. Maar dat geldt niet voor iedereen. Je hebt functies waarin stress de hoofdrol speelt en je hebt mensen die zich aangeleerd hebben om iedere dag het stresssysteem bij binnenkomst op de werkplek te activeren. Heb je een werkhouding die alleen onder stress werkt, dan stopt je lichaam nooit volledig met het stimuleren van je stresssysteem. Dat geeft problemen.
Overbelasting van je stresssysteem heeft niet direct gevolgen. Als je door de stress steken laat vallen, maakt je stresssysteem gewoon extra hormonen aan waardoor het ook weer goed lijkt te komen. Op dit punt begin je roofbouw op je lichaam te plegen. Je stresssysteem is namelijk betrokken bij zo ongeveer alle functies in je brein en je lichaam. Als het geen kans krijgt tot rust te komen, ontstaat een unieke mix van kleine klachten die steeds groter worden. Verkrampte spieren geven je pijn in je rug en nek, je darmen gaan opspelen, je krijgt last van hartkloppingen, vergeetachtigheid, hoge bloeddruk en hebt regelmatig hoofdpijn.
Blijf je roofbouw op je lichaam plegen, dan zak je uiteindelijk letterlijk door je hoeven.
Kleine probleempjes worden door stress steeds groter
Waar het gros van de mensen op dit moment iets gaat doen om zich beter te voelen, zet jij als echte harde werker juist de schouders eronder. Je laat je niet door probleempjes uit het veld slaan, en werk door. Dat verergert de klachten. Je wordt vermoeider, gaat dingen vergeten, ligt ’s avonds te piekeren en hebt je emoties niet helemaal in de hand. Intussen verzwakt je immuunsysteem waardoor je vaker verkouden en grieperig bent. Dat is geen probleem, met een beetje extra stress in je lijf, kun je gewoon blijven werken.
Blijf je roofbouw op je lichaam plegen, dan zak je uiteindelijk letterlijk door je hoeven. De man met de hamer blijkt zich achter iets kleins verscholen te hebben. Of je bestelling nu een dag later komt, de computer iets te traag start of de vergadering een uur wordt uitgesteld, het is ineens te veel. Je hebt een burn-out en kunt niets anders dan tot rust komen en een hersteltraject volgen.
Hou stress gezond
Gelukkig kun je stress ook gezond houden. Dat doe je door je bewust te zijn dat je stresssysteem automatisch activeert, maar bewust moet worden uitgezet. Neem na een belangrijke presentatie genoeg pauze om te ontspannen, zorg dat je standaard werkstand niet ‘gehaast is’ en volg deze 10 leefregels om stress te verminderen.
Als je te ver bent doorgegaan en een burn-out hebt, dan biedt CSR (Chronische Stress Reversal) uitkomst. Het enige dat beter werkt is preventie. Neem de tijd om tot rust te komen, dan kun je af-en-toe gezond stressen, zonder je een burn-out krijgt.
Wil jij je ongezonde stress gezond maken?
Heb je last van ongezonde stress en wil je er (preventief) iets aan doen? Neem contact met mij op. Ik bied gespecialiseerde stress-coaching waarmee je leert om gezonder om te gaan met stress. Zo kom je weer lekker in je vel te zitten.
